بذر فیسالیس یا عروسک پشت پرده (که به آن گیلاس زمینی نیز می‌گویند) گیاهی از خانواده بادنجانیان است که میوه‌های کوچک، شیرین و ترش‌مزه با روکش کاغذی دارد. این گیاه گرما دوست است و هم در گلدان و هم در باغچه به خوبی رشد می‌کند.
مرحله ۱: زمان کاشت بذر فیسالیس
- در مناطق با یخبندان: فیسالیس برای رشد به یک فصل طولانی و گرم نیاز دارد. بنابراین، بذرها را حدود ۶ تا ۸ هفته قبل از آخرین یخبندان بهاری، در داخل خانه (محیط کنترل شده و گرم) بکارید.
- در مناطق بدون یخبندان یا گرمسیر: می‌توانید بذرها را در اوایل بهار، پس از رفع کامل خطر یخبندان و زمانی که دمای خاک به بالای ۱۵-۱۸ درجه سانتی‌گراد رسیده باشد، مستقیماً در باغچه بکارید. اما کاشت اولیه در داخل خانه معمولاً نتایج بهتری می‌دهد.
مرحله ۲: آماده‌سازی بذر فیسالیس و خاک
- خاک: فیسالیس به خاکی با زهکشی خوب، حاصلخیز و غنی از مواد آلی نیاز دارد. pH مناسب خاک برای فیسالیس بین ۶.۰ تا ۷.۰ (کمی اسیدی تا خنثی) است.
- برای باغچه: قبل از کاشت، خاک را به عمق ۲۰-۲۵ سانتی‌متر شخم زده و با کمپوست یا کود حیوانی پوسیده غنی کنید.
- برای گلدان: از خاک گلدان با کیفیت بالا که زهکشی خوبی دارد استفاده کنید.
- بذر: بذرهای فیسالیس ریز هستند و می‌توانند کمی دیر جوانه بزنند. نیازی به تیمار خاصی ندارند، اما می‌توانید آن‌ها را برای چند ساعت در آب ولرم خیس کنید.
مرحله ۳: کاشت بذر بذر فیسالیس
- در گلدان (برای کاشت اولیه در داخل خانه):
- سینی نشا یا گلدان‌های کوچک (حدود ۷-۱۰ سانتی‌متری) با سوراخ‌های زهکشی مناسب را با خاک پر کنید.
- در هر حفره یا گلدان، ۱ تا ۲ بذر را در عمق ۰.۵ سانتی‌متر (تقریباً روی سطح خاک) بکارید. روی بذرها را با لایه‌ای بسیار نازک از خاک یا ورمیکولیت بپوشانید.
- به آرامی آبیاری کنید تا خاک مرطوب شود. می‌توانید از اسپری آب برای جلوگیری از جابجایی بذرها استفاده کنید.
- گلدان‌ها را در مکانی گرم (حدود ۲۱ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد) و با نور کافی (حدود ۱۲-۱۶ ساعت در روز از طریق چراغ رشد یا پنجره آفتاب‌گیر) قرار دهید. استفاده از یک پد گرمایشی زیر سینی نشا به تسریع جوانه‌زنی کمک می‌کند. پوشاندن سینی با یک پلاستیک شفاف نیز رطوبت را حفظ می‌کند.
- در باغچه (کاشت مستقیم – کمتر توصیه می‌شود):
- محلی آفتاب‌گیر را انتخاب کنید که روزانه حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید دریافت کند.
- خاک را به خوبی شخم زده و با کمپوست یا کود آلی غنی کنید.
- بذرها را با فاصله ۴۵-۶۰ سانتی‌متر از هم در ردیف‌هایی با فاصله ۹۰-۱۲۰ سانتی‌متر، در عمق ۰.۵ سانتی‌متر بکارید.
- روی بذرها را با لایه‌ای نازک از خاک بپوشانید و به آرامی آبیاری کنید.
مرحله ۴: مراقبت از نشاها
- آبیاری: خاک را همواره مرطوب نگه دارید، اما از آبیاری بیش از حد که منجر به غرقاب شدن و پوسیدگی ریشه می‌شود، خودداری کنید.
- نور: پس از جوانه‌زنی، نشاها به نور فراوان نیاز دارند. اگر در داخل خانه هستید، اطمینان حاصل کنید که نور کافی دریافت می‌کنند تا از کشیدگی و ضعیف شدن آن‌ها جلوگیری شود.
- تنک کردن (Thinning): وقتی نشاها ۲ تا ۳ برگ حقیقی پیدا کردند، اگر بیش از یک نشا در هر گلدان یا حفره وجود دارد، قوی‌ترین نشا را نگه دارید و بقیه را با احتیاط قطع کنید.
مرحله ۵: انتقال به فضای باز (برای گلدان‌هایی که در داخل خانه کاشته‌اید)
- سخت‌کردن (Hardening Off): حدود ۷ تا ۱۰ روز قبل از انتقال نهایی به باغچه یا گلدان بزرگ‌تر، نشاها را به تدریج با شرایط محیطی بیرون آشنا کنید. این کار شامل قرار دادن آن‌ها در سایه، سپس در نیمه سایه و در نهایت در آفتاب کامل برای مدت زمان‌های کوتاه‌تر و سپس طولانی‌تر است.
- انتقال: وقتی دمای هوا پایدار شد و خطر یخبندان کاملاً از بین رفت (و دمای شب به زیر ۱۰-۱۲ درجه سانتی‌گراد نمی‌رسد)، نشاها را با احتیاط به گلدان‌های بزرگ‌تر (با حداقل قطر ۳۰ سانتی‌متر برای هر گیاه) یا مستقیماً به باغچه منتقل کنید. فاصله بین هر گیاه در باغچه را حدود ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید.
- پشتیبانی: بوته‌های فیسالیس می‌توانند به ارتفاع ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر و حتی بیشتر رشد کنند و به دلیل میوه‌هایی که تولید می‌کنند، ممکن است نیاز به حمایت داشته باشند. از قیم یا قفس‌های گوجه‌فرنگی برای جلوگیری از خم شدن یا شکستن شاخه‌ها استفاده کنید.
مرحله ۶: مراقبت‌های بعدی
- آبیاری: به طور منظم و عمیق آبیاری کنید، به خصوص در طول دوره‌های خشکی و زمانی که گیاهان شروع به تولید میوه می‌کنند. خاک را مرطوب نگه دارید اما از ماندن آب در پای گیاه جلوگیری کنید.
- کوددهی: پس از انتقال به فضای باز و هر ۳ تا ۴ هفته یکبار، از کودهای متعادل مخصوص سبزیجات یا کودهایی با نسبت فسفر و پتاسیم بالاتر (برای تشویق میوه‌دهی) استفاده کنید. از کودهای با نیتروژن بالا بیش از حد استفاده نکنید، زیرا می‌توانند باعث رشد بیش از حد برگ و کاهش میوه‌دهی شوند.
- مالچ‌پاشی (Mulching): برای حفظ رطوبت خاک، کنترل علف‌های هرز و تنظیم دمای خاک، می‌توانید اطراف پایه گیاه را مالچ‌پاشی کنید (مثلاً با کاه یا برگ‌های خشک).
- کنترل آفات و بیماری‌ها: فیسالیس معمولاً مقاوم است، اما به طور منظم گیاهان را برای علائم آفات (مانند شته‌ها یا سوسک کک) یا بیماری‌ها بررسی کنید و در صورت لزوم، اقدامات لازم را برای کنترل آن‌ها انجام دهید.
مرحله ۷: برداشت
- فیسالیس معمولاً ۷۰ تا ۱۰۰ روز پس از کاشت (بسته به رقم) آماده برداشت است.
- میوه‌ها زمانی آماده برداشت هستند که روکش کاغذی اطراف آن‌ها (که به آن “کالیکس” می‌گویند) خشک، قهوه‌ای و شکننده شود و میوه داخل آن نارنجی روشن یا زرد شود. میوه‌ها معمولاً خود به خود روی زمین می‌افتند.
- میوه‌های افتاده را جمع‌آوری کنید. می‌توانید آن‌ها را با روکش کاغذی‌شان در مکانی خنک و خشک برای چند هفته نگهداری کنید.
با رعایت این نکات، می‌توانید فیسالیس‌های شیرین و خوش‌طعمی را در گلدان یا باغچه خود پرورش دهید و از برداشت آن‌ها لذت ببرید!
